Veel maatschappelijke systemen zijn gebaseerd op binaire tegenstellingen: man/vrouw, natuurlijk/onnatuurlijk, hetero/homo. Deze manier van denken is beperkend en sluit mensen uit. Het versterkt stereotypen en plaatst bepaalde groepen boven anderen.

Chris wil met dit project niet alleen deze patronen zichtbaar maken, maar ook ruimte creëren voor complexiteit, fluïditeit en alles wat daartussenin beweegt.

Bezoekers stappen in een interactief ritueel waarin zien, horen, voelen en ruiken samenkomen. Deze immersieve ervaring laat je kennismaken met natuurlijke verschijnselen die niet binnen de gebruikelijke categorieën passen: organismen, processen en structuren die zich niet laten vangen in één identiteit.

Door jezelf onder te dompelen in deze voorbeelden, ontstaat ruimte om je eigen aannames los te laten en om met nieuwe ogen te kijken.

Disruptie van binaire kaders is een noodzakelijke stap richting een inclusievere samenleving. Niet omdat we ‘alles willen loslaten’, maar omdat we ruimte moeten maken voor iedereen die niet past binnen de standaard norm.

Breaking the Binary is geen aanklacht, maar een uitnodiging. Een zachte confrontatie. Een ritueel van verbinding.

Op het eiland van Brienenoord, tussen wilgen, water en ruïnes, vond op één dag de zintuiglijke installatie Breaking the Binary plaats. Dit ritueel was onderdeel van een tijdelijke tentoonstelling en nodigde bezoekers uit om hun denken, en voelen, los te maken van binaire categorieën.

Centraal stond een tafel vol symbolische, natuurlijke elementen. Elk van deze elementen verwees naar queer, trans en non-binaire identiteiten en naar de fluïditeit die we ook terugvinden in de natuur. Bezoekers werden niet gevraagd om te kijken, maar om te ervaren: door te ruiken, voelen, proeven en reflecteren.

Naast het ritueel zijn er op die dag ook twee begeleide wandelingen gegeven. Samen met bezoekers liep Chris over het eiland en wees die op voorbeelden van fluïditeit in het landschap zelf. De natuur zit vol gedaantewisselingen, symbioses, tussenvormen en cycli die niet te vangen zijn in ‘óf dit óf dat’. De wandeling werd een zoektocht naar wat ons bindt aan iets groters, iets dat altijd in beweging is.

Tussen aarde en mos liggen wormen, gemaakt van agar-agar en kleurstof; eetbaar, tastbaar, en gelaagd. Regenwormen zijn hermafrodiet: elk individu heeft zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen, maar kan zichzelf niet bevruchten. Ze verbeelden hoe natuurlijke lichamen zich onttrekken aan het idee van één vast geslacht.

Tussendoor bloeien viooltjes, subtiele verwijzingen naar queer geschiedenis en verborgen verhalen. Het viooltje werd in het verleden vaak geassocieerd met niet-normatieve verlangens en queer symboliek, en staat hier als eerbetoon aan queer voorouders en medestanders.

Het mos op de tafel diende als een plek voor wederzijdse uitwisseling. Bezoekers konden hier hun handen drogen, wat het mos helpt te leven. Tegelijkertijd verwijst mos biologisch naar symbiose: het bestaat vaak uit meerdere organismen die in nauwe samenwerking leven. Zo wordt het mos zowel letterlijk als figuurlijk een symbool voor verbinding, zorg en fluïditeit.

In het water liggen drie clownvissen, een speelse verwijzing naar hun unieke transformatievermogen. Alle clownvissen worden als mannetje geboren. In een groep is er één dominant vrouwtje. Als zij sterft, verandert het grootste mannetje in een vrouwtje. Deze vis laat zien dat geslacht in de natuur soms verandert, meebeweegt, en nooit absoluut is.

Tussen het mos groeien fragiele paddenstoelen, gevormd uit hotglue. Deze sculpturen verwijzen naar fungi: een rijk van organismen die zich onttrekken aan eenvoudige classificatie. Veel schimmels hebben complexe, non-binaire voortplantingssystemen, met tientallen tot honderden paringstypen. Ze vormen uitgestrekte netwerken onder de grond die niet alleen levens ondersteunen, maar ook symbool staan voor verbondenheid en wederkerigheid

Luister hier naar het ritueel
(Engels gesproken, vertaling zie onderaan de pagina)

“Binaire denkwijzen of het idee dat dingen alleen in twee duidelijke categorieën kunnen worden ingedeeld kunnen in veel contexten beperkend zijn.

De wereld is niet simpelweg verdeeld in twee delen. Er bestaan talloze nuances en variaties. Toch vergeten we soms dat onze neiging om in twee categorieën te denken, ongevoelig kan zijn voor de ervaringen en perspectieven van anderen.

Afleren en begrijpen zijn twee van de meest uitdagende en ongemakkelijke processen Daarom nodig ik je uit om nieuwe ideeën en perspectieven te overwegen, ook als ze nog vreemd voor je voelen. Ik verwacht niet van je dat je neutraal bent of je eigen overtuigingen en ervaringen negeert. Wat ik je wél vraag, is om je gewoonte te bevragen om alles als óf het één óf het ander te zien. En om stil te staan bij het moment waarop je automatisch in tweedelingen begint te denken.

Denk bijvoorbeeld eens aan hoe vaak je denkt in termen als “goed” of “slecht”, “natuurlijk” of “onnatuurlijk”, “levend” of “dood”. Deze uitersten bestaan, maar er is zoveel ertussenin en daarbuiten.

Erkennen dat binaire denkwijzen beperkt kunnen zijn, betekent niet dat er geen dingen zijn die binnen één van die categorieën vallen. Maar we zouden in ons denken ook ruimte moeten laten voor meer complexiteit, voor andere interpretaties. Net zoals bij de natuurlijke voorbeelden op tafel voor je, die zich niet in binaire hokjes laten plaatsen.

Heb je ooit het gevoel gehad dat je in een binaire categorie werd geplaatst die niet bij je paste?
Misschien heb je jezelf zelfs aangepast om wél binnen die categorie te vallen. In dit absorberende ritueel krijg je de ruimte én de kracht om je binaire denkwijzen los te laten en zo mee te bouwen aan een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving.

Ontdoe jezelf van alle mensgemaakte categorieën.
Verwelkom wie je werkelijk bent, zonder de ruis van onze geconstrueerde samenleving. Jij bent genoeg. Jij bent prachtig, precies zoals je bent.

Voor je, in de aarde, zie je regenwormen.
Neem er één voorzichtig op en houd hem in je hand. Terwijl hij zich door je hand beweegt, zie je zijn flexibiliteit. Deze regenwormen dagen ons traditionele begrip van geslacht uit.  Ze zijn hermafrodiet: elk individu heeft zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen, maar kan zichzelf niet bevruchten. Leg de regenworm terug in zijn warme thuis in de aarde. Hij laat een afdruk achter op je huid.

Op de verhoging zie je een klein plasje water, waarin een school clownvissen zwemt. Deze vissen worden allemaal als man geboren, maar kunnen later veranderen in vrouwtjes. In een school is er altijd één dominante vrouwelijke vis. Als zij sterft, begint de grootste mannelijke vis aan zijn transformatie.
Steek je handen in het water, beweeg ze langzaam rond en stel je deze verandering voor en hoe ook jouw perspectief kan verschuiven.

Je kunt je handen drogen met een wederzijds gebaar op een bedje mos, omringd door schimmels. Deze schimmels zijn bijzonder om over na te denken als het gaat om binaire denksystemen. Ze worden vaak beschouwd als non-binaire organismen, omdat ze meerdere paringstypen of compatibiliteitsgroepen kunnen hebben. Dat betekent dat één schimmel met een breed scala aan andere individuen kan voortplanten, en dus niet beperkt is tot één specifiek geslacht of “de ander”, zoals bij veel dieren.

Het netwerk van schimmels wordt gezien als het grootste organisme op aarde, een levend systeem dat alles met elkaar verbindt.

Tussen het mos bloeien viooltjes. Je ruikt hun geur en voelt de aanwezigheid van queer voorouders en medestanders om je heen. Zij geven je kracht om je binaire kaders los te laten en mee te bouwen aan een inclusieve en rechtvaardige wereld.

Dit alles samen laat zien dat trans-zijn en non-binaire bestaansvormen kleur, gelaagdheid, perspectief, beweging en diepte toevoegen aan ons beeld van de natuur en aan ons beeld van het leven.”